Njia mpango ya kitanzi

Njia ya kitanzi

Katika sura hii:

• Uzazi wa mpango
• Kwa nini uzazi wa mpango?
• Jinsi mwanamke anavyopata mimba
• Njia za uzazi wa mpango
• Njia ya vijiti na sindano za kuzuia mimba
• Njia ya kitanzi
• Njia za asili za uzazi wa mpango
• Kufunga uzazi kabisa, upasuaji
• Njia ambazo hazisaidii
• Vidonge vya kutumia kwa njia ya mdomo kudhibiti uzazi

Kitanzi cha kuzuia uzazi ni kidude kidogo cha plastiki, au plastiki na shaba, ambacho huwekwa kwenye kizazi cha mwanamke na mtaalam wa afya. Kitanzi huzuia mbegu za kiume kurutubisha yai la uzazi, na pia huzuia yai kutojibanza kwenye ukuta wa tumbo la uzazi. Kwa taarifa zaidi juu ya jinsi ya kufunga kitanzi, angalia Sura ya 21 ya Kitabu cha wakunga (A Book for Midwives), ambacho kinapatika kutoka shirika la Hesperian.

Njia ya kitanzi ina kiwango kikubwa cha ufanisi, na kitanzi kinaweza kukaa ndani ya kizazicha mwanamke kwa muda kuanzia miaka 5 hadi 12, kutegemea na aina ya kitanzi. Kitanzi hakitoi kinga dhidi ya maambukizi yanayopitia ngono vikiwemo VVU.

Kitanzi ni njia salama kwa wanawake ambao wamewahi kupata ujauzito na wale ambao hawajawahi kupata mimba. Kitanzi kinaweza kuingizwa kwenye kizazi cha mwanamke wakati wote ule anapokuwa hana ujauzito, na akiwa hana maambukizi ukeni au maambukizi yanayopitia ngono. Kitanzi kinaweza pia kuondolewa na mtalaam wa afya wakati wowote ule. Baada ya kuondolewa, mwanamke anaweza kupata mimba bila kuchelewa.

Mara baada ya kuingizwa kwenye kizazi, siyo rahisi kitanzi kutoka lakini inawezekana. Mara moja kwa mwezi, unaweza kukagua kama kamba za kitanzi ambazo huninginia kutoka kwenye mlango wa kizazi bado zipo kwa kuingiza kidole ndani ya uke wako na kuzigusa (lakini siyo kuzivuta). Kama huwezi kuzigusa au kama unafikiri kitanzi kimetoka, tumia kondomu au epuka kufanya ngono hadi utakapopata uchunguzi wa mtaalam wa afya.

Madhara ya pembeni ambayo yanaweza kutokea kutokana na matumizi ya njia ya kitanzi

Madhara ya pembeni ya kawaida ni hedhi kuwa nzito zaidi, ikiambatana na maumivu zaidi kuliko kawaida. Hali hii inaweza kuumiza lakini siyo hatari na taratibu hupungua baada ya miezi michache. Baadhi ya aina za vitanzi vina homoni ya projestini, ambayo husaidia kupunguza kero na damu ya hedhi. Kitanzi chenye projestini kinaweza kusababisha madhara ya pembeni yanayofanana na ya vidonge vidogo vya majira.

Nani hapaswi kutumia kitanzi

• Wanawake wenye saratani ya mlango wa kizazi au tumbo la uzazi. Wanawake wenye saratani ya matiti hawapaswi kutumia kitanzi chenye projestini, lakini wanaweza kutumia kwa usalama kitanzi chenye shaba.
• Wanawake wanougua kisonono, klamidia, au maambukizi sehemu ya nyonga (kwenye kinena). Kwa taarifa zaidi juu ya ugonjwa wa kisonono na klamidia, angalia Matatizo na maambukizi sehemu za ukeni na umeni (kinaandaliwa).
• Kwa taarifa zaidi juu ya maambukizi sehemu ya nyonga, angalia "Maambukizi Sehemu ya Nyonga (Pelvic Infection)" katika Maumivu Tumboni, Kuhara na Minyoo.

Kuanza utaratibu wa uzazi wa mpango baada ya kupata mtoto

Ni muhimu kiafya kwa wanawake ambao ndiyo wametoka kujifungua kusubiri hadi mwili uponekabisa kabla ya kuanza tena ngono. Mahusiano ya kingono yanapoanza tena, kama unamnyonyesha mtoto bila kumpa kitu kingine na hedhi haijarudi, unyonyeshaji unaweza kuzuia ujauzito kwa kipindi hadi miezi 6 baada ya kujifungua (angalia jedwali linalofuata). Lakini mwanamke anapokuwa ananyonyesha mara chache tu au hanyonyeshi kabisa, anaweza kupata mimba ndani ya mwezi moja baada ya kujifungua. Hata hivyo bila kuzingatia kama mama aliyetoka kujifungua ananyonyesha au la, yeye na mwenzi wake wanapaswa kutumia kondomu kujikinga dhidi ya magonjwa yanayoambukizwa kupitia ngono na kuzuia mimba tena baada ya kujifungua. Wanawake ambao wananyonyesha wanaweza kutumia njia ya vijiti, kuanza matumizi ya vidonge vidogo vya majira, au kutumia sindano zenye projestini tu mara mtoto anapofikisha wiki 6.

Wanawake ambao wananyonyesha wanaweza kuanza kutumia vidonge mseto vya majira au sindano za kuzuia mimba mara mtoto anapofikisha angalau miezi 6. Kama mwanamke hanyonyeshi, anaweza kuanza njia yoyote ya uzazi wa mpango wiki 4 baada ya kujifungua. Wanawake wengi wanaweza kuingizwa kitanzi au kufunga uzazi kabisa aidha ndani ya siku 2 za kujifungua au wiki chache kadhaa baadaye.